Dlaczego sen jest kluczowy dla naszego mózgu

 NEUROBIOLOGIA SNU

autor- Hanna Wypiór

Sen to zjawisko tak powszechne, że często przyjmujemy je za coś oczywistego. Jednak

neurobiologia snu ujawnia, że jest to skomplikowany i niezwykle istotny proces, bez którego nasze

zdrowie fizyczne i psychiczne byłoby zagrożone.

Sen - stan czynnościowy ośrodkowego układu nerwowego, cyklicznie pojawiający się i przemijający

w rytmie dobowym, podczas którego następuje zniesienie świadomości i bezruch. Fizjologiczny

sen charakteryzuje się pełną odwracalnością pod wpływem czynników zewnętrznych (w

przeciwieństwie do śpiączki).

Podczas tego stanu gdy organizm przechodzi w stan głębokiego relaksu i regeneracji

przechodzimy w cykle snu, aktualnie wyodrębnia się pięć faz snu: cztery fazy snu wolno falowego i

jedna faza snu REM (od angielskiego rapid eye movements – szybkie ruchy gałek ocznych), zwana

także snem paradoksalnym.

Pierwszą fazą snu jest zasypianie

Następuje ona przed zapadnięciem w sen. Oczy łagodnie poruszają się pod powiekami. Mięśnie

ograniczają swoją aktywność i mogą lekko drgać. Praca mózgu spowalnia, a wraz z nim uspokaja się

bicie serca i oddech. Ten krótki okres snu trwa od minuty do 10 minut. W tym czasie mózg jest nadal

dość aktywny i wytwarza fale alfa, które rejestruje się o częstotliwości od 8 do 10 Hz.

Druga faza snu – sen płytki

Jest pierwszą fazą snu właściwego. Podczas tej fazy snu staje się mniej świadomy otoczenia, spada

temperatura ciała, zatrzymuje się ruch gałek ocznych, a oddech i tętno uspokajają się i regulują. Mózg

zaczyna wtedy wytwarzać fale mózgowe, nazywane wrzecionami snu. Ten charakterystyczny rodzaj

fal wiąże się ze zdolnością do rozumienia i rozwiązywania nowych problemów przy pomocy

logicznego myślenia. Uważa się, że mają również związek z utrwalaniem nowo nabytych informacji –

dzięki nim w fazie NREM zachodzi konsolidacja pamięci. 

Konsolidacja pamięci – jest to proces najczęściej w czasie snu głębokiego, który umożliwia

przenoszenie informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej.

Trzecia faza- sen głęboki

Podczas trzeciej fazy snu NREM pojawiają się powolne fale mózgowe delta o częstotliwości 1 Hz. W

czasie tej fazy mięśnie są całkowicie rozluźnione, ciśnienie krwi spada, a oddychanie zwalnia. To

właśnie wtedy ciało rozpoczyna fizyczną regenerację. Komórki naprawiają się i odbudowują, a

uwalniane hormony powodują wzrost kości i mięśni. Organizm wykorzystuje głęboki sen do

wzmocnienia odporności, dzięki czemu może zwalczać choroby i infekcje. W międzyczasie mózg

konsoliduje wspomnienia deklaratywne – w tym wiedzę ogólną, fakty, statystyki lub osobiste

doświadczenia.

Faza czwarta – faza snu delta

W tej fazie mogą pojawić się marzenia senne, choć nie są tak wyraźne jak w fazie REM. Gałki oczne

nie wykonują żadnych ruchów, a mięśnie się rozluźniają. To moment, w którym najtrudniej obudzić

śpiącego. Wtedy następują regularne fale dwóch półkul mózgowych, które synchronizują się w

wysokim stopniu.

Faza ostatnia – REM

Występują intensywne sny, ponieważ mózg jest bardziej aktywny. W tej fazie dochodzi też do

stymulacji obszarów mózgu, które pomagają w uczeniu się. Podczas gdy mózg jest pobudzony do

aktywności, mięśnie zostają unieruchomione. Gałki oczne poruszają się szybko pod powiekami, a

oddech staje się szybszy i nieregularny. Ciało w fazie REM jest tak rozluźnione, że obudzeniu się w

niej może towarzyszyć uczucie braku wrażeń dotykowych i niemożliwość poruszania ciałem – tzw.

„senny paraliż”. Jest to jednak zjawisko niegroźnie i zazwyczaj mija po kilkunastu sekundach.

Podobnie jak w trzeciej fazie, konsolidacja pamięci również ma miejsce podczas fazy REM. To także

czas, w którym emocje i wspomnienia są przetwarzane i przechowywane.

Dlaczego śnimy?

Hipotezami dlaczego śnimy zajmują się ludzie od starożytności, nie wiadomo do końca dlaczego tak

się dzieję. Wielu mądrych ludzi w czasach nowożytnych zmieniło podejście do tych marzeń sennych.

Hipoteza aktywizacyjno - syntetyczna sugeruje, że sny są wynikiem kory mózgowej interpretującej

chaotyczne impulsy elektryczne generowane przez most w mózgu podczas fazy REM. Most wysyła

przypadkowe sygnały do wyższych ośrodków mózgowych, które normalnie porządkują informacje.

Podczas snu mózg stara się z tych niespójnych sygnałów tworzyć historie, co prowadzi do

powstawania snów.

Pojawiać się mogą również koszmary senne, powiązane one są ze stresem, zarówno krótko-, jak i

długotrwałym. U wielu osób bywają bardzo realistyczne. Niepokojące wizje najczęściej dotyczą nas

lub bliskich nam osób.

Dlaczego sen jest tak ważny?

Skutki jednorazowego niewyspania odczuwamy od razu: jesteśmy senni, rozdrażnieni, mamy

problemy z koncentracją. Stajemy się bardziej podatni na stres i mniej czujni podczas prowadzenia

samochodu.

Długotrwałe niewyspanie przyczynia się do poważnych problemów zdrowotnych. Jednym z

długofalowych skutków braku snu jest nadciśnienie tętnicze. Choroba ta nieleczona  przyczynia się

m.in. do uszkodzenia nerek, niewydolności i zawału serca, a nawet udaru mózgu.

Brak snu sprzyja także rozwojowi cukrzycy, otyłości, depresji, zaburzeń miesiączkowania, negatywnie

wpływa na wygląd skóry, przyśpiesza proces starzenia. Jednak nie tylko zdrowie fizyczne może na tym

ucierpieć, problemami które jeszcze napotkać można po długotrwałym niewyspaniu może być

zmniejszona produktywność, trudności w radzeniu sobie ze stresem i kontrolowaniu emocji czy

zwiększone ryzyko depresji, lęków i drażliwości.

Selene.pl

Melatonina.pl

Praca dyplomowa Joanny Mól pt. „Uzdrawiająca siła snów”

„Objaśnienie marzeń sennych” Freud Sigmund